Αγαπητέ Dr Kluge, Αντιπρόεδρε, Επίτροπε, Υπουργοί, Κυρίες και Κύριοι.

Καλώς ήρθατε στην Αθήνα και σε αυτό το πολύ σημαντικό συνέδριο για τη ψυχική υγεία.

Η πανδημία του Covid-19 έφερε τον κόσμο αντιμέτωπο με πολλές μεγάλες προκλήσεις. Ταυτόχρονα όμως έδειξε τι είναι εφικτό όταν οι κυβερνήσεις, οι διεθνείς οργανισμοί -όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας- και οι πολίτες κινητοποιούνται για να αναλάβουν δράση από κοινού.

Θεώρησα καθήκον μου να βρίσκομαι ανάμεσά σας σήμερα, διότι αυτή η ημερίδα θα καταλήξει σε πολύ σημαντικά συμπεράσματα που θα προσφέρουν εφόδια σε όλες τις χώρες προκειμένου να αντιμετωπίσουν αυτή τη σοβαρή απειλή. Μια απειλή που υπήρχε και προ της πανδημίας αλλά αναμφίβολα έχει οξυνθεί από την πανδημία του Covid-19.

Βρίσκομαι εδώ γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι οι κυβερνήσεις -στο υψηλότερο επίπεδο- έχουν καθήκον να ρίξουν φως στον συχνά σκοτεινό κόσμο της ψυχικής υγείας. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν πρόκειται για μια παράμετρο που απλά περιλαμβάνεται στο συνολικό/απτό ζήτημα δημόσιας υγείας, αλλά αποτελεί βασικό συστατικό της.

Απαιτεί δράση και θα πρέπει να την αναλάβουμε τώρα.

Ο Covid-19 απέδειξε αναμφίβολα ότι ο σωματικός πόνος συνοδεύεται, αλλά και συχνά προκαλεί, τον ψυχικό πόνο. Αυτό συμβαίνει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και εκφράζεται με πολλές διαφορετικές μορφές. Διότι δίπλα στον Γολγοθά ​​των ασθενών υπήρχε συχνά και η μοναχική συμπαράσταση και ο σιωπηλός πόνος των συγγενών.

Τα lockdown έφεραν μαζί τους την κατάθλιψη σε μεγάλη κλίμακα, την οποία συχνά πυροδοτούσε η οικονομική ανασφάλεια, καθώς και τα τραγικά φαινόμενα της ενδοοικογενειακής βίας. Ταυτόχρονα, ακόμη και τα απαραίτητα μέτρα προστασίας με στόχο την αντιμετώπιση της πανδημίας απέκτησαν ένα διττό χαρακτήρα: δρούσαν ως ασπίδα για τους ενήλικες, αλλά και ως περιορισμοί για την ελευθερία των νέων.

Στο βαθμό που κάποιος θα αμφέβαλε ίσως για τη ζωτική σημασία της ψυχικής υγείας, πλέον δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ψυχική υγεία θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της Πολιτείας. Απαιτείται δράση τόσο στην πρόληψη όσο και στη θεραπεία.

Το πρώτο βήμα για τον καθένα, όπως ανέφερε και ο Αντιπρόεδρος της Βουλής (Νικήτας Κακλαμάνης), είναι να μιλήσει για το θέμα πολύ πιο ανοιχτά, να καταρρίψει τα ταμπού και να εκφραστεί ανοιχτά για το στίγμα που συχνά σχετίζεται με την ψυχική υγεία. Το σπίτι μας μπορεί να λειτουργήσει ως καταφύγιο, αλλά – για πολλούς από εμάς – μπορεί να γίνει και φυλακή, στο μυαλό των ανθρώπων. Φόβος, θλίψη, μοναξιά, κακοποίηση και εξάρτηση. Όλα έγιναν χαρακτηριστικά αυτής της πανδημίας.

Δεν θα αναφερθώ εκτενώς στις πολλές πρωτοβουλίες που ανέλαβε η Ελλάδα εν μέσω της πανδημίας. Ο Υπουργός (Υγείας Βασίλης Κικίλιας) θα μιλήσει λεπτομερώς για τις εν λόγω πρωτοβουλίες. Αλλά θέλω να επισημάνω ορισμένες από αυτές που θεωρώ πως έχουν ιδιαίτερη σημασία.

Ιδρύθηκαν νέες μονάδες Ψυχικής Υγείας. Τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης λειτουργούν ήδη σε όλη τη χώρα, ενώ η Μονάδα Τηλεψυχιατρικής λειτουργεί στη βάση ενός πολύ ενδιαφέροντος και συναρπαστικού πιλοτικού project στο Καστελόριζο. Σκοπός μας η λειτουργία παρόμοιων κέντρων σε άλλα απομακρυσμένα νησιά και γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές.

Θέλω επίσης να αναφερθώ στα ειδικά προγράμματα για παιδιά και εφήβους, αλλά και στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά των Ναρκωτικών και των Εθισμών. Και, φυσικά, στη συνεργασία μας με τον ΠΟΥ για την αξιολόγηση όλων των δομών Ψυχικής Υγείας.

Θέλω με αυτή την ευκαιρία να ευχαριστήσω και να τιμήσω το εξαιρετικό έργο εκατοντάδων νοσηλευτών, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών που εργάστηκαν ακούραστα για να στηρίξουν εκείνους που νόσησαν και τις οικογένειές τους. Αυτό πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με 24 μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς.

Και απέδειξε ότι σε ένα σύγχρονο Σύστημα Υγείας, καμία ΜΕΘ, κανένα νοσοκομείο, καμία δομή πρωτοβάθμιας υγείας δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς την παρουσία επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας. Επειδή τα όρια μεταξύ των παθήσεων του σώματος και του πόνου της ψυχής είναι συχνά ανύπαρκτα.

Πάνω απ ‘όλα, η πανδημία έχει αποκαλύψει, όσο ποτέ άλλοτε στη σύγχρονη ιστορία, ότι ένα πολύπλοκο, ένα πολύπλευρο πρόβλημα απαιτεί πολύπλευρη θεραπεία. Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική για την ψυχική υγεία, είτε πρόκειται για πρόληψη και κοινωνική πρόνοια είτε για θεραπεία, μπορεί να είναι μόνο οριζόντια.

Θα ήθελα να σας δώσω ένα παράδειγμα. Με απασχολεί ιδιαίτερα το ζήτημα της ψυχικής υγείας των παιδιών και εφήβων. Ποια είναι η καλύτερη πολιτική για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, εν μέσω πανδημίας; Η καλύτερη πολιτική είναι τα παιδιά μας να επιστρέψουν στα σχολεία όσο πιο γρήγορα γίνεται. Για το λόγο αυτό, ο εμβολιασμός των εκπαιδευτικών είναι τόσο σημαντικός. Αν ένας εκπαιδευτικός στο δημοτικό σχολείο νοσήσει, τότε είναι πολύ δύσκολο να αντικατασταθεί. Σε αυτή την περίπτωση, το σχολείο ή ένα τμήμα του ίσως χρειαστεί να κλείσει για μια εβδομάδα ή για δύο εβδομάδες. Για το λόγο αυτό, από αυτό το βήμα, καλώ όλο το εκπαιδευτικό προσωπικό, δασκάλους και καθηγητές. Σας παρακαλώ: Εμβολιαστείτε! Για να είμαστε και εμείς σε θέση να ξανανοίξουμε τα σχολεία μας με ασφάλεια και με τα λιγότερα δυνατά προβλήματα τον Σεπτέμβριο.

Τέλος, θα μας παρότρυνα να μην υποτιμούμε τις κοινωνιολογικές συνέπειες του φόβου και της πνευματικής αναστάτωσης που έσπειρε ο COVID-19 ανάμεσά μας. Αυτή η «αόρατη» φύση του άγνωστου και -όπως συνεχίζουμε να βιώνουμε- μια απειλή εντελώς απρόβλεπτη, μεταλλασσόμενη, η οποία αλλάζει συνεχώς . Και πώς αυτό, με τη σειρά του, άνοιξε το δρόμο για θεωρίες συνωμοσίας και θολά σενάρια, έξω από τη σφαίρα της λογικής και της επιστήμης.

Είναι κάτι που έχει διαπεράσει και δυστυχώς εξακολουθεί να διαπερνά όλες τις κοινωνίες. Και αποτελεί απειλή για τη σημαντική συλλογική δράση, για τους δεσμούς εμπιστοσύνης που είναι απαραίτητοι για την εύρυθμη λειτουργία κάθε κοινωνίας και σε βαθύτερο επίπεδο αποτελεί απειλή για την ίδια τη Δημοκρατία.

Η εμπιστοσύνη είναι το πιο σημαντικό συστατικό που συμβάλλει στην αύξηση της συμμετοχής στην εμβολιαστική διαδικασία. Αυτό δεν θα μας βοηθήσει μόνο να αντιμετωπίσουμε τον COVID-19, αλλά και τον φόβο που προκαλεί, καθώς και τις οδυνηρές συνέπειές του.

Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους που η κυβέρνηση, στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0», έχει διαθέσει σημαντικότατους πόρους ειδικά για την ψυχική υγεία. Και, προφανώς, όχι τυχαία – και ενώ εξελίσσεται η πανδημία – η κυβέρνηση επέλεξε να αναθέσει το ζήτημα της ψυχικής υγείας σε έναν αποκλειστικά αρμόδιο Υφυπουργό.

Ωστόσο, εάν ο ιός του Covid λειτούργησε για την κυβέρνηση ως επιταχυντής και καταλύτης, το ζήτημα της ψυχικής υγείας θα είναι πάντα ζήτημα κοινωνικής και ατομικής συνειδητοποίησης. Δεν μπορούμε να συντηρούμε ένα περιβάλλον όπου οι άνθρωποι αισθάνονται ότι πρέπει να κρύβονται.

Και οι κοινωνίες μας έχουν πολύ δρόμο ακόμη να διανύσουν μέχρι οι άνθρωποι να νιώσουν ελεύθεροι και δυνατοί να βγουν από τον πόνο και το σκοτάδι στο φως της επιστημονικής βοήθειας. Μέχρι να λάβουν μια έγκυρη διάγνωση, και τη βοήθεια που χρειάζονται. Και σε αυτό, η οικογένεια, οι φίλοι, το εργασιακό περιβάλλον, όλοι μας έχουμε έναν σημαντικό ρόλο να παίξουμε.

Η ενσυναίσθηση, σε συνδυασμό με την ουσιαστική υποστήριξη, είναι κοινό καθήκον των κυβερνήσεων και των πολιτών απέναντι σε μια κοινή πρόκληση. Πρέπει όλοι να το σταθούμε στο ύψος αυτής της πρόκλησης.

Ο COVID-19 προκάλεσε μεγάλη ζημιά, αλλά έδειξε επίσης τι μπορούμε να πετύχουμε όταν δείξουμε αποφασιστικότητα. Είμαι βέβαιος ότι η πολύ σημαντική διεθνής συνάντηση που διεξάγεται στην Αθήνα θα συνεισφέρει, αγαπητέ Dr Kluge, στην προώθηση αυτού του μεγάλου σκοπού. Θα περιμένω τα συμπεράσματα με έντονο ενδιαφέρον. Εύχομαι κάθε επιτυχία στο σημαντικό αυτό έργο που έχετε αναλάβει.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Τοποθετήσεις Μ. Σχοινά, Β. Κικίλια, Χ. Κλούγκε    

«Οι συνθήκες της ζωής μου άλλαξαν. Βέβαια δεν σταμάτησα να δουλεύω αλλά η κοινωνική απομόνωση πυροδότησε τα συναισθήματα και τα βιώματα που είχα στο παρελθόν». Με αυτά τα λόγια η Κατερίνα Μεσημέρη, λήπτρια υπηρεσιών ψυχικής υγείας, που εργάζεται στον κοινωνικό συνεταιρισμό της Κέρκυρας, περιέγραψε πώς η πανδημία άλλαξε την καθημερινότητα και τη ζωή της.

Μιλώντας στο συνέδριο για την ψυχική υγεία το οποίο οργάνωσε το υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) στην Αθήνα, τόνισε ότι σε συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό της αναγκάστηκε να τροποποιήσει τη φαρμακευτική της αγωγή, ότι σταμάτησε να επισκέπτεται τον πατέρα της -για λόγους ασφαλείας -και ότι μιλά πλέον με τους φίλους της, μόνο διαδικτυακά.

Στο ηχηρό μήνυμά της τόνισε ότι η συνέχιση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα είναι πολύ σημαντική ακόμα και την περίοδο της πανδημίας και κατέληξε συγκινημένη λέγοντας ότι «αν συνεισφέρετε στη ζωή των ασθενών και οι ασθενείς θα συνεισφέρουν στη δική σας ζωή», κάνοντας αναφορά στην καταπολέμηση του στίγματος.

Μ. Σχοινάς: Η πανδημία δημιούργησε μία σιωπηρή κρίση ψυχικής υγείας

Την πεποίθηση ότι υπάρχει σιωπηρή κρίση στην ψυχική υγεία, η οποία διαρκεί για αρκετούς μήνες και χρονολογείται από την έναρξη της πανδημίας, εξέφρασε στην ομιλία του, στο ίδιο συνέδριο, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς.

Όπως είπε, πολλές ομάδες πολιτών βίωσαν τις οικονομικές δυσκολίες από την πανδημία και έζησαν μέσα στην ανησυχία, τον φόβο και απομονώθηκαν. Ο κ. Σχοινάς έκανε λόγο για πολλές επιβλαβείς συνέπειες της πανδημίας στην ψυχική υγεία, μιλώντας ακόμα και για διατάραξη των συστημάτων παροχής φροντίδας στους ψυχικά πάσχοντες.

Όπως σημείωσε, η πανδημία αποτελεί, εκτός απ’ όλα τα άλλα, και μία κοινωνική κρίση, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Στόχος μας είναι ο συντονισμός όλων των προσπαθειών ώστε να αμβλύνουμε τον αντίκτυπο της πανδημίας στην ψυχική υγεία, τόνισε και κάλεσε τους συνέδρους να συμβάλουν στην ανταλλαγή πρακτικών και γνώσεων για την καλύτερη αντιμετώπιση των προβλημάτων, τα οποία, όπως είπε, τώρα αρχίζουμε να κατανοούμε.

Ο ίδιος μίλησε για νέα προγράμματα ώστε να εφαρμοστούν όλες οι ορθές πρακτικές που συμβάλλουν στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των πολιτών της Ευρώπης και επεσήμανε ότι θα δοθεί έμφαση στην ψυχική υγεία των επαγγελματιών που εργάστηκαν για να βοηθήσουν τους ανθρώπους κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

«Να κρατήσουμε τον άνθρωπο στο κέντρο της ανάκαμψης από την πανδημία, να μιλάμε ανοιχτά ελεύθερα και να απομονώνουμε το στίγμα. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία και καθυστερήσεις. Ενώνουμε τις δυνάμεις μας σε μία στέρεη συμμαχία για την ψυχική υγεία», υπογράμμισε ο κ. Σχοινάς. Στην Ελλάδα, ο λαός μας και η κυβέρνησή μας, από κοινού, έχουν καταβάλει μεγάλες προσπάθειες στον αγώνα κατά της πανδημίας Covid-19, κατέληξε.

Β. Κικίλιας: Κανείς πολίτης δεν θα μείνει πίσω όσον αφορά και την ψυχική υγεία

Από το πρώτο κύμα της πανδημίας πήραμε αποφασιστικά μέτρα για την προστασία των πιο ευάλωτων ομάδων, καθώς και της κοινωνίας μας από την απειλή της Covid-19, όπως τόνισε στην εισαγωγική του ομιλία ο υπουργός Υγείας, Β. Κικίλιας, ο οποίος πρόσθεσε: «Ενωμένοι, καταφέραμε να ανταποκριθούμε στο πρώτο κύμα με τρόπο που έκανε την Ελλάδα ένα λαμπρό παράδειγμα σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή περιφέρεια.

Μια χώρα που επέδειξε μεγάλη ανθεκτικότητα απέναντι στις αντιξοότητες, λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του λαού μας και διασφαλίζοντας ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω. Και αυτό το διεθνές συνέδριο σε αυτό ακριβώς αποσκοπεί: Να μη μείνει κανείς πίσω».

Ο υπουργός Υγείας αναφέρθηκε, επίσης, στον αγώνα κατά της Covid-19, που δίνουν εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, λέγοντας πως «αναδείχθηκαν ως ήρωες, επιστρατεύοντας όλες τους τις δυνάμεις, την αφοσίωση και την υπομονή τους, συχνά με μεγάλο προσωπικό κόστος, προκειμένου να εξυπηρετήσουν το κοινό καλό. Για αυτήν την προσπάθειά τους, παραμένουμε υπόχρεοι σε αυτούς».

Ο υπουργός Υγείας μίλησε και για τη μεγάλη πρόκληση των ημερών, την επίτευξη ενός τείχους ανοσίας μέσω της δίκαιης και καθολικής διανομής εμβολίων.

«Στην Ελλάδα έχουμε ήδη καταφέρει να χορηγήσουμε 9.950.000 δόσεις εμβολίου και σήμερα θα ξεπερνάμε τους 10.000.000 εμβολιασμούς, καλύπτοντας το 53% του πληθυσμού με τουλάχιστον μία δόση, ενώ πάνω από 4,7 εκατομμύρια συμπολιτών μας έχουν εμβολιαστεί πλήρως. Δεν μας αρκεί αυτό. Θέτουμε διαρκώς υψηλότερους στόχους όσον αφορά την ψυχική υγεία και τους νέους ανθρώπους και τα παιδιά», τόνισε.

Ο κ. Κικίλιας είπε πως είναι σημαντικό να κρατήσουμε τα σχολεία ανοιχτά μετά από τη 17μηνη μάχη με την πανδημία, γι’ αυτό, όπως επεσήμανε, «παροτρύνω κάθε υγειονομικό και κάθε εκπαιδευτικό να εμβολιαστεί. Όλοι οι άνθρωποι που δουλεύουν στα σχολεία, οι οδηγοί των σχολικών λεωφορείων, όσοι δουλεύουν στη φύλαξη των σχολείων πρέπει να εμβολιαστούν. Αυτή είναι για εμάς η πρώτη προτεραιότητα».

Χ. Κλούγκε: Στόχος, η καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων στην ψυχική υγεία

Από την πλευρά του, ο περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη, Χανς Κλούγκε, υπογράμμισε ότι κάθε νόσος ξεκινά από την ψυχή και αυτή η προσέγγιση έχει υιοθετηθεί από τον ΠΟΥ.

Όπως ανέφερε, «η πανδημία κλόνισε όλους τους πολίτες της Ευρώπης, ψυχικά και σωματικά. Επλήγησαν οι σχέσεις μας και τώρα ο στόχος είναι να υποστηρίξουμε τον άνθρωπο, να αναστοχαστούμε τις υποστηρικτικές υπηρεσίες ψυχικής στήριξης, καθώς η ψυχική υγεία συντελεί στην καλύτερη ή χειρότερη, συνολική υγεία των πολιτών».

Ο κ. Κλούγκε σημείωσε ότι βρισκόμαστε σήμερα εδώ για να ακούσουμε τους ειδικούς και οι συστάσεις τους θα αποτελέσουν έργο μας για την επόμενη μέρα, τονίζοντας ότι στόχος είναι «η καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων στην ψυχική υγεία και η σωστή αντιμετώπιση των ψυχικά πασχόντων».

Η ψυχική υγεία πρέπει να θεωρείται ύψιστο ανθρώπινο δικαίωμα και από την επίτευξή της κερδίζουμε όλοι, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, μιλώντας για την υπογραφή της διακήρυξης της Αθήνας για την ψυχική υγεία, η οποία θα συμβάλει στη δημιουργία δομών υποστήριξης στον χώρο της ψυχικής υγείας.