Γράφει η Άννα Παναγιωτίδου

Υποχώρησε το σοκ που προκάλεσε η αιφνίδια ανακοίνωση των πρόωρων εκλογών και τώρα η αίσθηση του αναπόφευκτου κυριεύει όλη την Τουρκία, αφού ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν σε κάθε περίπτωση θα βγει νικητής ή τουλάχιστον έτσι πιστεύει η κοινή γνώμη.

Οι κοινοβουλευτικές και οι προεδρικές εκλογές που ήταν προγραμματισμένες για τις 3 Νοεμβρίου 2019, θα διεξαχθούν στις 24 Ιουνίου υπό καθεστώς έκτακτης ανάγκης, επιτρέποντας έτσι στον Ερντογάν και στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) να διατηρήσουν τη λαβή τους.

Δέκα θα είναι τα κόμματα που θα συμμετάσχουν στις εκλογές του Ιουνίου στην Τουρκία, ενώ το πράσινο φως από την Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή (YSK) της Τουρκίας πήρε το νεοσύστατο «Καλό Κόμμα» (İYİ) της πρώην υπουργού Εσωτερικών Μεράλ Ακσενέρ.

Για το Καλό Κόμμα, που προήλθε από διάσπαση του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP), είχαν εκφραστεί αμφιβολίες για το αν θα εγκρινόταν η συμμετοχή του. Η πρόεδρός του, η Μεράλ Ακσενέρ, είναι μέχρι στιγμής η μοναδική υποψήφια αντιπολιτευόμενου κόμματος για την προεδρία της Τουρκίας.

Εν τω μεταξύ, 15 βουλευτές του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) ανακοίνωσαν ότι εντάσσονται στο İYİ, ώστε το κόμμα αυτό να διαθέτει τους 20 βουλευτές που απαιτούνται για να σχηματίσει κοινοβουλευτική ομάδα στην τουρκική εθνοσυνέλευση, κάτι που συνιστά προϋπόθεση ώστε να εγκριθεί η συμμετοχή ενός κόμματος στις εκλογές. Τα κόμματα με 20 ή περισσότερους βουλευτές αποκτούν αυτομάτως το δικαίωμα να κατεβάσουν υποψήφιους. Μετά την αποχώρηση των 15, το CHP έχει πλέον 116 μέλη στην Εθνοσυνέλευση. Αξιωματούχοι του CHP διευκρίνισαν ότι η κίνηση αυτή ήταν αναγκαία για να υπάρξει ένα αντίπαλο δέος στον Ερντογάν.

Μετά την πώληση του τελευταίου ανεξάρτητου οργανισμού μέσων μαζικής ενημέρωσης της χώρας, του ομίλου Doğan Media Group στον φιλοκυβερνητικό όμιλο Demirören τον περασμένο μήνα, το κράτος έχει σχεδόν απόλυτη κυριαρχία σε όλα τα κανάλια επικοινωνίας.

Ο πρώην ηγέτης του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP), Σελαχάτν Ντεμίρ, βρίσκεται στην φυλακή μαζί με χιλιάδες άλλους επικριτές. Η Μεράλ Ακσενέρ, ένας δεξιός εθνικιστικός υποψήφιος, θα δυσκολευτεί να προσελκύσει τις κουρδικές ψήφους που θεωρούνται κρίσιμες για την ανατροπή του Ερντογάν. Ο Αμπντουλάχ Γκιουλ, πρώην Τούρκος Πρόεδρος, ο οποίος θεωρείται ο μοναδικός αξιόπιστος αντίπαλος του Ερντογάν, μέχρι στιγμής παραμένει σιωπηλός.

Επιπλέον, ο νέος εκλογικός νόμος, ο οποίος δίνει στους δημόσιους υπαλλήλους το δικαίωμα να εποπτεύουν τις ψηφοφορίες και επιτρέπει να γίνονται αποδεκτά τα μη σφραγισμένα ψηφοδέλτια, είναι επίσης ενδεικτικό της αποφασιστικότητας του Ερντογάν να κερδίσει τις εκλογές με οποιοδήποτε κόστος. Θα κερδίσει πραγματικά; Πιθανώς ναι, αν σκεφτούμε ότι όλα ευνοούν τον Ερντογάν, όμως η νίκη δεν θα είναι τόσο εύκολη.

Ορισμένες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Ερντογάν και ο σύμμαχος του Ντεβλέτ Μπαχτσελί , μαζί δεν θα καταφέρουν να συγκεντρώσουν το 50% των ψήφων. Για να κερδίσουν τον πρώτο γύρο των ψηφοφοριών, οι υποψήφιοι για προεδρία πρέπει να ξεπεράσουν το 50%.

Αναλυτές στον τουρκικό τύπο εκτιμούν ότι «αν ο Ερντογάν ήταν τόσο σίγουρος για την δύναμη του δεν θα πήγαινε σε πρόωρες εκλογές. Για πρώτη φορά βλέπουμε κάποια σημάδια πανικού».

Οι ίδιοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ένας από τους μεγαλύτερους φόβους του Ερντογάν είναι η επιδείνωση της οικονομίας και υπογραμμίζουν ότι «το πιο σημαντικό πράγμα που κράτησε το AKP στην εξουσία εδώ και πολλά χρόνια είναι η σχετική σταθερότητα στην οικονομία, αλλά η οικονομία αρχίζει να ανακινείται και δεν θα ανακάμψει εύκολα. Έτσι κι η ρητορική του Ερντογάν για δυτικές συνωμοσίες θα αρχίσει να αποτυγχάνει, καθώς τα επίπεδα εισοδήματος των ανθρώπων μειώνονται».

Οι Τούρκοι είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένοι με το μέγεθος του προσφυγικού πληθυσμού της Συρίας και την υποστήριξη της κυβέρνησης γι ‘αυτούς. Η οικονομία βρίσκεται σε μεγάλο πρόβλημα. Το κατά κεφαλήν εισόδημα βρίσκεται στα επίπεδα του 2008 και η αγοραστική δύναμη διαβρώνεται από τον πληθωρισμό και την αδύναμη λίρα. Οι άνθρωποι στις μεγάλες πόλεις αγωνίζονται πραγματικά να τα βγάλουν πέρα κι αυτό υπονομεύει τον πυρήνα της πίστης του ΑΚΡ . Έντονη ανησυχία προκαλεί επίσης και η υποβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος στην Τουρκία και η αυξανόμενη έμφαση που δίνει η κυβέρνηση στο Ισλάμ.

Συντηρητικοί διανοούμενοι πιστεύουν ότι «το AKP έχασε την μαγεία του» στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2015. Τότε το ΑΚΡ έχασε την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία για πρώτη φορά μετά από 13 χρόνια, κυρίως επειδή το φιλοκουρδικό HDP του Ντεμίρτας ξεπέρασε το κατώτατο όριο του 10% και κέρδισε έδρες στο κοινοβούλιο. Ο Ερντογάν καταργεί γρήγορα τις προσπάθειες των κομμάτων της αντιπολίτευσης να συγκροτήσουν κυβέρνηση συνασπισμού, εξασφαλίζοντας πρόωρες εκλογές τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Χάρη στο κλίμα φόβου που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, το AKP και πάλι κέρδισε.

Ο μύθος του αήττητου AKP κλονίστηκε στο δημοψήφισμα που διεξήχθη τον Απρίλιο του 2017 για τη μετάβαση στο προεδρικό σύστημα, το οποίο ονειρευόταν χρόνια ο Ερντογάν. Κι αυτές οι εκλογές, στις οποίες το «ΝΑΙ» κέρδισε με μικρή διαφορά, ήταν μια νίκη για το ΑΚΡ.

Οι προσχωρήσεις μελών του Εθνικιστικού Κόμματος (MHP) του Μπαχτσελί στο ακροδεξιό Κόμμα İYİ της Άκσενερ, προκάλεσε πανικό στον Μπαχτσελί και ανάγκασε τον Ερντογάν να ζητήσει πρόωρες εκλογές, η κυβέρνηση δεν είχε άλλη επιλογή, διαφορετικά, η πολιτική και οικονομική αστάθεια θα έφτανε σε ανεξέλεγκτη κατάσταση, αναφέρουν Τούρκοι αναλυτές. Ωστόσο κύκλοι του Τούρκου Πρωθυπουργού βλέπουν τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο, υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν και ο Μπαχσελί σχεδίασαν προσεκτικά την απόφαση για τις πρόωρες εκλογές, ήταν μία τακτική ώστε να συλλάβουν την αντιπολίτευση απροετοίμαστη και τονίζουν ότι «ο Μπαχτσέλι χρειάζεται τον Ερντογάν και όχι το αντίστροφο».

Οι πιθανές εκλογικές συμμαχίες μεταξύ του Κόμματος İYİ και του μικρού φιλοϊσλαμικού Κόμματος της Ευδαιμονίας (SP) σε συνδυασμό με την καλή προβολή του φιλοκουρδικού HDP και του CHP θα μπορούσαν να εμποδίσουν το AKP να φτάσει στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία όπως έγινε και τον Ιούνιο του 2015, παρατηρούν αναλυτές.

Η ιδέα ότι το Κοινοβούλιο «θα στερηθεί πλήρως της εξουσίας» με το προεδρικό σύστημα που σύντομα θα τεθεί σε ισχύ, είναι μια παρανόηση, εκτιμούν ξένοι αναλυτές στον τουρκικό τύπο. Αν και ο πρόεδρος θα συγκεντρώσει τεράστια εξουσία, το Κοινοβούλιο θα διατηρήσει, για παράδειγμα, την εξουσία να θεσπίζει, να τροποποιεί και να καταργεί νόμους, να συζητά και να εγκρίνει προϋπολογισμούς, να τυπώνει νόμισμα, να κηρύττει πόλεμο και να ακυρώνει προεδρικά διατάγματα, τονίζουν οι ίδιοι και λένε χαρακτηριστικά ότι «ο λόγος που πολλοί πιστεύουν ότι το Κοινοβούλιο δεν έχει εξουσία στο πλαίσιο του νέου συστήματος είναι ότι υποθέτουν ότι ο Ερντογάν θα κερδίσει την Προεδρία και ότι το AKP θα κερδίσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία».

Τι θα γίνει αν το AKP δεν καταφέρει να κερδίσει την πλειοψηφία; Στην περίπτωση αυτή, ο Ερντογάν θα έχει ένα σκληρό Κοινοβούλιο μπροστά του. Είναι επίσης σαφές ότι οι οικονομικές πιέσεις στη χώρα δεν θα ανακάμψουν εύκολα χωρίς ισχυρές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Οι εκλογές του Ιουνίου θα είναι οι πρώτες εκλογές στην τουρκική ιστορία, στις οποίες οι ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες ταυτόχρονα για την εκλογή Πρόεδρου και των κοινοβουλευτικών εκπροσώπων.

Τα τέσσερα μεγάλα κόμματα που εκπροσωπούνται σήμερα στο κοινοβούλιο: το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP), το φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (HDP) και το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP, ο σύμμαχος του προέδρου Ερντογάν στις εκλογές αυτές).

Τα υπόλοιπα κόμματα που θα συμμετάσχουν στις εκλογές είναι το Καλό Κόμμα (İYİ), το Κόμμα της Μεγάλης Τουρκίας (BTP), το Κόμμα της Μεγάλης Ένωσης (BBP), το Δημοκρατικό Κόμμα (DP), το Κόμμα της Ευδαιμονίας (SP) και το Πατριωτικό Κόμμα (VP).

*Η κ. Άννα Παναγιωτίδου είναι ρεπόρτερ-ερευνήτρια από την Κωνσταντινούπολη