Συνέντευξη Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια, στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» και στον δημοσιογράφο Κώστα Παπαχλιμίντζο (17.09.2022)

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ο Ταγίπ Ερντογάν απειλεί καθημερινά σχεδόν το τελευταίο διάστημα ότι «θα έρθουμε ξαφνικά μια νύχτα». Η ελληνική κυβέρνηση εκλαμβάνει τα λεγόμενα αυτά ως απειλή εισβολής και πως τα αντιμετωπίζει;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω από το τελευταίο σημείο της ερώτησης σας. Δεν υποτιμάμε καθόλου τις απειλές αυτές. Πολύ περισσότερο δεν εφησυχάζουμε. Τις λαμβάνουμε υπόψη πολύ σοβαρά. Παρατηρούμε μια πρωτοφανή κλιμάκωση της ρητορικής εναντίον της χώρας μας. Τέτοια ρητορική δεν είχαμε ποτέ άλλοτε, ούτε σε περιόδους μεγάλης κρίσης. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι η ρητορική αυτή αναπαράγεται καθημερινά από Τούρκους αξιωματούχους και από τα τουρκικά Μέσα. Επίσης, έχει ξεκινήσει ένας άτυπος ανταγωνισμός μεταξύ των κομμάτων, της αντιπολίτευσης συμπεριλαμβανομένης, όσον αφορά τον εθνικιστικό λόγο. Δεν πρέπει να την αποδίδουμε απλώς σε προεκλογικές σκοπιμότητες. Πρόκειται για μια αλλαγή στάσης διαρκείας, η οποία, δυστυχώς, μπολιάζει την τουρκική κοινωνία. Πρόκειται πλέον για ευθείες απειλές εισβολής σε ελληνικό έδαφος, δεν μιλάμε για δυνητικές απειλές. Παράλληλα, η Τουρκία έχει επιδοθεί σε μία συνεχή προσπάθεια σπίλωσης της δημόσιας εικόνας της χώρας μας, μέσω διασποράς ψευδών ειδήσεων. Η ρητορική αυτή ξεφεύγει από τα όρια του αναθεωρητισμού και κινείται στη σφαίρα της ακραίας εθνικιστικής ρητορικής και του «ονείρου» για αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Απέναντι στην πρωτοφανή αυτή πρόκληση, απαντάμε με ψυχραιμία. Εκπέμπουμε μήνυμα υπευθυνότητας και αναδεικνύουμε τους κινδύνους που ελλοχεύουν για την περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια. Δεν θα συρθούμε σε, ανατολικών προδιαγραφών, αντιπαράθεση και σε συνθήκες πόλωσης κατ’ επιταγήν του αντιπάλου, που διαμορφώνει το καινοφανές τουρκικό αφήγημα. Δεν θα επιτρέψουμε κανένα περιθώριο αμφισβήτησης της εθνικής κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας μας. Προστατεύουμε τα συμφέροντά μας, πάντα στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Έχουμε ενισχύσει τη χώρα γεωπολιτικά, μέσα από τη συγκρότηση πυκνού πλαισίου διμερών στρατηγικών συμφωνιών και συμπαράταξης με σειρά χωρών που έχουν αντίληψη γεωπολιτικής σταθερότητας. Προχωράμε σε διαρκή εκστρατεία ενημέρωσης των εταίρων και συμμάχων μας, καθώς και της διεθνούς κοινής γνώμης. Οι τοποθετήσεις των φίλων και συμμάχων μας αποδεικνύουν ότι ενστερνίζονται και στηρίζουν πλέον τις ελληνικές θέσεις, κάτι που βεβαίως μας ικανοποιεί, καθώς δείχνει ότι οι προσπάθειες μας έχουν αποτελέσματα.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τι αντίκτυπο είχαν οι επιστολές σας σε Ε.Ε., ΝΑΤΟ και ΟΗΕ για την τουρκική προκλητικότητα; Πως αντιδρά η διεθνής κοινότητα; Θα προβείτε και σε άλλες ανάλογες ή και πιο αυστηρές ενέργειες;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η κυβέρνησή έχει ξεκαθαρίσει σε όλους τους τόνους ότι δεν θα αφήνει καμία πρόκληση αναπάντητη και έχει επιλέξει ήδη από το 2020 να ξεκινήσει εκστρατεία διεθνοποίησης των τουρκικών προκλήσεων και επιθετικών ενεργειών. Καλεί τους εταίρους και συμμάχους της Ελλάδας σε EE, NATO και OHE vα καταδικάσουν την παραβατικότητα της Άγκυρας και να πάρουν σαφή θέση. Η διεθνοποίηση των τουρκικών προκλήσεων αποδίδει καρπούς. Λαμβάνουμε πλέον σε σημαντικό βαθμό τη στήριξη των εταίρων μας, οι οποίοι, σε σύγκριση με το παρελθόν, κατανοούν περισσότερο τις θέσεις μας, καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Αυτό δεν ήταν αυτονόητο πριν από δύο ή τρία χρόνια. Όμως, το κλίμα, στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, στην Ουάσιγκτον, αλλά και σε άλλα μήκη και πλάτη της Γης, όπου είμασταν απόντες, έχει αλλάξει ριζικά. Αυτό είναι αποτέλεσμα επίπονων προσπαθειών, εκατοντάδων επαφών και χιλιάδων μιλίων που διανύθηκαν. Πέρα από τις προφορικές δηλώσεις, έχουμε γραπτές δεσμεύσεις, συμφωνίες με στρατηγικούς εταίρους, οι οποίες μας ενισχύουν ενάντια σε οποιαδήποτε απειλή. Όπως έλεγαν οι Λατίνοι: «Verba volant, scripta manent». Τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν. Θα συνεχίσουμε να υποβάλλουμε τις θέσεις μας, όπου και όποτε κρίνουμε σκόπιμο για την προάσπιση των συμφερόντων μας. Θα μου επιτρέψετε μια παρατήρηση: Στις πρόσφατες επιστολές που απέστειλα, δεν χρειάστηκε καν να αναπτύξουμε την επιχειρηματολογία μας. Οι εξωφρενικές δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων που απλώς παραθέσαμε, συνιστούν άμεση απόδειξη, δεν χρήζουν περαιτέρω σχολίων.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η Τουρκία δεν εφαρμόζει τις κυρώσεις έναντι της Ρωσίας και ενίοτε εξυπηρετεί εμπορικά/οικονομικά τη Μόσχα. Είστε ικανοποιημένος από τη στάση των εταίρων και συμμάχων μας στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ έναντι της συμπεριφοράς της Άγκυρας;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Θα μου επιτρέψτε να αντιστρέψω το ερώτημα σας, καθώς το πραγματικό διακύβευμα είναι κατά πόσον η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΝΑΤΟϊκοί σύμμαχοι είναι ικανοποιημένοι από τη στάση της Τουρκίας. Η Τουρκία, λόγω του ρόλου που διαδραματίζει στην επίτευξη συμφωνίας για την εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία, με την ανοχή της Ρωσίας, έχει αυξήσει την γεωπολιτική σημασία της. Τουλάχιστον στα όμματα ορισμένων συμμάχων και του ΟΗΕ. Αλλά αυτό δεν της παρέχει άφεση αμαρτιών. Η Τουρκία δεν εφαρμόζει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Αποτελεί καταφύγιο για Ρώσους ολιγάρχες, καθώς και πρόσωπα στα οποία έχει απαγορευθεί η είσοδος στον Ευρωπαϊκό χώρο. Πρόσφατο παράδειγμα η σύζυγος ανώτατου αξιωματούχου, η οποία, ψευδώς, είχε ειπωθεί ότι βρισκόταν στην Ελλάδα, τη στιγμή που ήταν στη Μαρμαρίδα. Τους τελευταίους μήνες έχουν διπλασιαστεί οι τουρκικές εξαγωγές στη Ρωσία. Η μεγαλύτερη ρωσική επένδυση στον κόσμο είναι ο πυρηνικός σταθμός στο Ακουγιού. Και βεβαίως, η Τουρκία προμηθεύεται ρωσικά οπλικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας, όπως οι S-400. Έχουν αυτές οι ενέργειες επιπτώσεις για την Τουρκία; Πέρα από τη δυσφορία την οποία εκφράζουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, τόσο ιδιωτικά όσο και δημοσίως, τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους. Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει κυρώσεις όσον αφορά την αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού. Η Τουρκία έχει εξοβελιστεί από το πρόγραμμα του F-35. Υπάρχει το ενδεχόμενο επιβολής νέων κυρώσεων εάν η Τουρκία αγοράσει ρωσικά οπλικά συστήματα. Το Αμερικανικό Κογκρέσο – και αυτή είναι μια bipartisan στάση, δηλαδή υποστηρίζεται και από τα δύο κόμματα – τάσσεται κατά της αναβάθμισης των τουρκικών F-16. Σε πλήρη αντίθεση, η Ελλάδα έχει πρόσβαση σε όλα τα Αμερικανικά συστήματα που επιθυμεί. Η εποχή του 7:10, όταν η Ελλάδα ήταν ικανοποιημένη εάν λάμβανε το 70% όσων λάμβανε η Τουρκία, έχει περάσει ανεπιστρεπτί, επί τα βελτίω για τη χώρα μας Αυτό οφείλεται, τόσο στην στάση της Ελλάδας, όσο και στη δυσφορία έναντι της τουρκικής στάσης. Επιπλέον, πριν λίγες ημέρες ο Αμερικανός Υφυπουργός Οικονομικών προειδοποίησε τις τουρκικές εταιρίες ότι, εφόσον έχουν συναλλαγές με ρωσικές στις οποίες έχουν επιβληθεί κυρώσεις μπορούν να τεθούν και αυτές σε καθεστώς επιβολής κυρώσεων. Τέτοια μηνύματα δεν στέλνονται γενικά και αόριστα. Και συνήθως αποτελούν “προειδοποιητική βολή”, στην περίπτωση αυτή έναντι ΝΑΤΟϊκού συμμάχου, τουλάχιστον κατ’ όνομα.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ο κ. Ερντογάν πραγματοποίησε νέα περιοδεία στα Βαλκάνια – μάλιστα ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλ. Βούτσιτς, μίλησε για «χρυσή εποχή» στις διμερείς τους σχέσεις. Σας ανησυχεί η αύξηση της επιρροής της Τουρκίας στη βόρεια «γειτονιά» μας;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Πριν δούμε τί επιδιώκουν να κάνουν άλλες χώρες, πρέπει να κοιτάμε τα «του οίκου μας». Είναι γεγονός ότι στις συναντήσεις μου τόσο με ομολόγους μου στην ΕΕ όσο και στα Δυτικά Βαλκάνια, τους τελευταίους μήνες, έχω εκφράσει ανησυχία για την επιρροή όχι μόνο της Τουρκίας αλλά εν γένει αναθεωρητικών δυνάμεων, οι οποίες, κάνοντας χρήση ιστορικών, οικονομικών και θρησκευτικών δεσμών, προσπαθούν να διεισδύσουν στην περιοχή. Τη σημασία ενός ενδεχόμενου κινδύνου αποσταθεροποίησης από τέτοιες δράσεις επεσήμανα και πρόσφατα στον ομόλογό μου Νίκολα Σελάκοβιτς, κατά την τελευταία επίσκεψή μου στη Σερβία. Και μιας και αναφερόμαστε στη Σερβία, η συζήτηση που είχα με τον Σέρβο ομόλογό μου στο Βελιγράδι, δύο μέρες μετά την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου, επιβεβαίωσε το πολύ καλό επίπεδο των διμερών μας σχέσεων. Προφανές είναι, όμως, ότι η φίλη μας Σερβία βρίσκεται μπροστά σε επιλογές. Ενώπιον των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η περιοχή, η συνεπής και έμπρακτη δέσμευση στην ευρωπαϊκή πορεία των Δυτικών Βαλκανίων αποτελεί μονόδρομο για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία της. Τα περισσότερα κράτη της περιοχής έχουν επιλέξει την Ευρωπαϊκή ενσωμάτωση ως στρατηγικό τους στόχο. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: Ο Πρωθυπουργός της Αλβανίας, Έντι Ράμα, τον οποίο γνωρίζω καλά, διατηρεί αγαστές σχέσεις με τον Τούρκο πρόεδρο. Αυτό, όμως, δεν τον εμποδίζει να είναι από τους σημαντικότερους υποστηρικτές της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας του. Μια προοπτική η οποία σημαίνει ότι η Αλβανία θα υιοθετεί πλήρως ένα κώδικα αρχών και αξιών αντίθετο με τον αναθεωρητισμό. Η Ευρώπη είναι το μέλλον των Βαλκανίων και όχι η ανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Και να επαναλάβω την ικανοποίηση μας, καθώς έλαβε χώρα, επιτέλους, η πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη της ΕΕ με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Εν κατακλείδι, αυτό που πρέπει να δούμε είναι πώς θα προχωρήσουμε, χωρίς να μεμψιμοιρούμε, αλλά με διάθεση να επαναφέρουμε στο προσκήνιο έναν «ηγετικό» ρόλο της Ελλάδας.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Αύριο μεταβαίνετε στη Νέα Υόρκη για την εβδομάδα Υψηλού Επιπέδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Σε τι προσβλέπετε;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η συγκέντρωση στη Νέα Υόρκη αξιωματούχων όλων των κρατών του κόσμου αποτελεί μοναδική ευκαιρία για επαφές. Επιγραμματικά, προσβλέπω μέσω των τουλάχιστον 30 επαφών σε διάστημα 5 ημερών σε δύο βασικούς στόχους: Κατ’ αρχάς να συζητήσω με παραδοσιακούς φίλους και συμμάχους για τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή μας και την προσπάθεια εμπέδωσης της περιφερειακής σταθερότητας, την οποία ασπάζονται και αυτοί. Παράλληλα, οι επαφές αυτές αποτελούν πάντα μια ευκαιρία για την περαιτέρω ενδυνάμωση των διμερών σχέσεων. Αναμένεται να συναντήσω τους Ευρωπαίους ομολόγους, τον Αμερικανό ΥΠ.ΕΞ. στο Διατλαντικό Δείπνο, καθώς και ομολόγους χωρών όπως η Αίγυπτος, η Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ινδία και η Αρμενία. Δεύτερον, θα έχω την ευκαιρία να συναντήσω ομολόγους από χώρες με τις οποίες έχουμε, ακόμα, λίγες επαφές, αλλά τις οποίες προσβλέπουμε να αναπτύξουμε. Χώρες της Αφρικής, όπως η Μοζαμβίκη, η Μαδαγασκάρη, η Μαυριτανία, καθώς και χώρες που επισκέφθηκα όπως η Ρουάντα και η Σενεγάλη. Χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας, όπως οι Φιλιππίνες, το Παλάου, η Τζαμάικα, η Δομινικανή Δημοκρατία και ο Ισημερινός. Με τις χώρες αυτές επιθυμούμε να ανοίξουμε νέο κεφάλαιο συνεργασίας, σε διμερές και πολυμερές επίπεδο, με την υπογραφή συμφωνιών. Και βεβαίως να προωθήσουμε τις υποψηφιότητες μας στα όργανα του ΟΗΕ. Ήτοι μια θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας την περίοδο 2025-2026, την συμμετοχή μας στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων την περίοδο 2028-30, καθώς και την Προεδρία της Γενικής Συνέλευσης το 2035.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ο πόλεμος στην Ουκρανία κοντεύει να κλείσει επτά μήνες και δεν φαίνεται ελπίδα ειρήνευσης στον ορίζοντα. Πώς πρέπει να κινηθεί στο εξής η διεθνής κοινότητα έναντι της Ρωσίας;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Στο ζήτημα του ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή πήρε ξεκάθαρη θέση. Καταδικάσαμε απερίφραστα την εισβολή, καθώς αντιβαίνει πλήρως τον πυρήνα των αρχών που πρεσβεύουμε ως χώρα: τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας όλων των κρατών. Συμμετείχαμε στη διαμόρφωση ενός συμπαγούς μετώπου στην ΕΕ στη βάση αυτών των αρχών και εφαρμόσαμε όλα τα πακέτα κυρώσεων. Κυρώσεις που, θέλω να το τονίσω αυτό, αποτελούν απάντηση, αλλά δεν στρέφονται κατά του ρωσικού λαού, με τον οποίο μας συνδέουν ιστορικοί δεσμοί και τη συμβολή του οποίου στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, στη λογοτεχνία, την ποίηση, την μουσική, το θέατρο εξακολουθούμε να τιμούμε. Προφανώς, ως διεθνής κοινότητα, δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να εξακολουθήσουμε να υπερασπιζόμαστε αυτές τις αρχές, όσο η ρωσική εισβολή συνεχίζεται. Την ίδια στιγμή, βεβαίως, θα συνεχίσουμε να τονίζουμε την ανάγκη η διεθνής κοινότητα να αντιμετωπίσει με τον ίδιο κατηγορηματικό τρόπο, με την ίδια καθαρή φωνή και με την ίδια αποφασιστικότητα και κάθε άλλο αναθεωρητισμό που απειλεί την ειρήνη και την σταθερότητα.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Δηλώσατε προ ημερών ότι η Ελλάδα «επιφυλάσσεται να ασκήσει και σε άλλες περιοχές της επικράτειάς της» το δικαίωμα επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. Ποιος είναι ο σχεδιασμός σας πάνω σε αυτό;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Τον Ιανουάριο του 2021 είχα την τιμή να εισηγηθώ στη Βουλή των Ελλήνων, εξ’ ονόματος της κυβέρνησης, το νομοσχέδιο για την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο, μέχρι το Ακρωτήριο Ταίναρο, στα 12 ν.μ. Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο ιστορικής σημασίας, καθώς για πρώτη φορά από το 1947 η Βουλή κλήθηκε να ψηφίσει αύξηση του χώρου εθνικής κυριαρχίας, ασκώντας ένα κυριαρχικό δικαίωμα που απορρέει από τη Σύμβαση των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας. Μάλιστα, με το Άρθρο 1, παράγραφο 2 του συγκεκριμένου νόμου η χώρα μας δηλώνει με σαφήνεια ότι επιφυλάσσεται να ασκήσει το αντίστοιχο δικαίωμα και στις άλλες περιοχές της επικράτειας. Επομένως, η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα που απορρέει από το Διεθνές Δίκαιο και το οποίο η χώρα μας θα ασκήσει σε όποιο σημείο και όποια στιγμή η ίδια θα επιλέξει, με γνώμονα την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων.