Κυριακή των Βαΐων -«Εξέλθατε έθνη και θεάσασθε σήμερον τον βασιλέα των ουρανών…».

9 Απριλίου 202306:00

Ο Χριστός είναι ο «βασιλέας» του νέου λαού του Θεού. Είναι όμως ένας παράδοξος βασιλέας. Όλες οι προφητείες αναφερόταν στον Μεσσία ως τον ένδοξο βασιλέα του λαού του Θεού. Που θα ερχόταν να ιδρύσει την Βασιλεία Του. Ο Χριστός γνωρίζει τις προφητείες, καθώς δε και τις προσδοκίες του λαού, γι αυτό και όλες οι κινήσεις του, θα έχουν ως βάση τους, τις προφητείες, με την διαφορά ότι θα δώσει την σωστή διάσταση και ερμηνεία τους. Με όλες τις πράξεις του, επιθυμεί να φανερώσει ότι αυτός είναι ένας διαφορετικός «βασιλιάς» και ότι η βασιλεία του δεν μοιάζει σε τίποτε με εκείνες του κόσμου τούτου.

Έτσι εισέρχεται στα Ιεροσόλυμα ως βασιλέας, χρησιμοποιώντας ως ήθελε η προφητεία ένα γαιδουράκι που δεν έπρεπε να έχει χρησιμοποιήσει κανείς άλλος, δεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο όμως τι; μια ουσιαστική διαφορά με τους επιφανείς άρχοντες της εποχής εκείνης. Ότι δεν χρησιμοποιεί ισχυρά και λαμπερά άρματα, άλογα ως σύμβολα ισχύς και δύναμις, αλλά ένα απλό γαϊδουράκι, σύμβολο απλότητας και ταπείνωσης. Ένα νέο ήθος, μια νέα εικόνα για έναν βασιλιά.

Είναι ρακένδυτος, φτωχός, με ένα άραφο χιτώνα και ξυπόλυτος. Δεν έχει λεγεώνες και στρατό, φρουρούς και μάχιμους υπερασπιστές, μα λίγους μαθητές και μαθήτριες. Ακόμη κι όταν ο Πέτρος θα χρησιμοποιήσει βία και όπλο να τον υπερασπιστεί, κόβοντας το αυτί του Μάλχου, ο Χριστός θα τον επιπλήξει, λέγοντας του, ότι μου ήταν πολύ εύκολο να έχω λεγεώνες αγγέλων και όχι μόνο, προς υπεράσπιση μου. Όμως δεν είναι αυτό το πνεύμα μου. Η βία δεν κατέχει καμία θέση στην δική Του βασιλεία.

Κυρίως όμως ο Χριστός, εκεί που φανερώνει την παραδοξότητα της βασιλείας του, είναι οτι με απόλυτη νηφαλιότητα και αυτοσυνειδησία, προσπερνά τα πλήθη που παραληρούν στην υποδοχή του,  δίχως να γοητεύεται από τις επευφημίες τους.

Γνωρίζει καλά, ότι δεν υποδέχονται αυτόν, εκείνο που είναι και φέρει ως νέο στον κόσμο, αλλά αυτό που αυτοί νομίζουν, πιστεύουν και φαντασιώνονται ότι θα έπρεπε να είναι. Τα κριτήρια τους είναι πολύ μακριά απο τα δικά του. Και το ζητούμενο τους, πολύ μικρό σε σχέση με το έργο που έρχεται να επιτελέσει.

Γι αυτό δεν νιώθει καμία γοητεία. Τα αφήνει όλα πίσω και προχωρά προς τον Σταυρό.

Ο Θρόνος της βασιλείας του δεν είναι η άνεση αλλά η θυσία. Και η δόξα του παράδοξου βασιλιά της καρδιάς μας, δεν είναι ένας θρόνος δύναμης και επιβολής, εξουσίας και δυναστείας, φόβου, απειλής και τρομοκρατίας, μα η ταπείνωση του  Σταυρού και της θυσίας.

Έχουμε συνηθίσει από τις εξουσίες αυτού του κόσμου, να θυσιάζουν τον λαό τους ώστε να κερδίσουν ή περισώσουν τα συμφέροντα τους.

Ο Χριστός είναι ένας  παράδοξος, αλλιώτικος βασιλιάς. Είναι αυτός που θυσιάζεται για να σωθεί ο λαός του. Αυτή είναι και η διαφορά του χριστιανικού ήθους, οτι ενώπιον του συνανθρώπου υπάρχει η ευθύνη της θυσίας. Ότι στην πάλη με τον Θεό αφήνεσαι να νικηθείς. Στον Χριστιανισμό η ήττα γεννά επιτυχία, η αμαρτία αρετές, τα λάθη αγίους, και ο θάνατος ανάσταση. Είναι όντως η πιο παράδοξη βασιλεία εκείνη του Χριστού, αφού οι ηττημένοι της ζωής γίνονται οι νικητές της αιωνιότητας.

π. λιβυος

Κυριακή των Βαίων

Την Κυριακή των Βαίων ο λαός μας τη γιορτάζει με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο καθιερώθηκε να ονομάζεται Κυριακή των Βαΐων, ή Κυριακή του Λαζάρου, ή Κυριακή Βαϊοφόρος, η προηγούμενη Κυριακή της εορτής της Ανάστασης.

 

Από την Κυριακή των Βαΐων αρχίζει ουσιαστικά η λεγόμενη Μεγάλη Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών. Κατά την ημέρα αυτή εορτάζεται η ανάμνηση της θριαμβικής εισόδου του Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυμα όπου, κατά τους συγγραφείς των Ιερών Ευαγγελίων, οι Ιουδαίοι τον υποδέχθηκαν κρατώντας βάια ή βάγια (κλάδους φοινίκων) και απλώνοντας στο έδαφος τα φορέματά τους ζητωκραύγαζαν «Ωσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου».

Κατά τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού η εορτή της ανάμνησης αυτής τελούταν μαζί με την ανάσταση του Λαζάρου. Αργότερα η δεύτερη, η ανάσταση του Λαζάρου, μετατέθηκε κατά μία ημέρα πριν, το λεγόμενο Σάββατο του Λαζάρου.

Σήμερα η Κυριακή αυτή, τόσο στην Ανατολική όσο και στη Δυτική Εκκλησία, θεωρείται ως η αρχή των Αγίων Παθών. Αρχικά, η κατάλυση ψαριών, λαδιού και κρασιού την ημέρα αυτή, θεωρήθηκαν ασυμβίβαστα προς την ιερότητα της Μεγάλης Εβδομάδας και της ακολουθούμενης νηστείας, (Μεγάλη Τεσσαρακοστή). Όμως, όλα αυτά για το χαρμόσυνο χαρακτήρα της ημέρας προσαρμόστικαν ανάλογα.

Η παραπάνω ανάμνηση τιμάται ιδιαίτερα με εξέχουσα υμνολογία και μεγαλοπρεπή λειτουργία, στο τέλος της οποίας διανέμονται βάγια που έχουν προηγουμένως ευλογηθεί κατά την ακολουθία του όρθρου.

     

Σημειώνεται ότι στις πρώτες εκκλησίες, εορταζόταν η μνήμη αυτή με αναπαράσταση του γεγονότος.

Ιεροσόλυμα

Συγκεκριμένα στους Αγίους Τόπους κατά τον 4ο αιώνα, ο επίσκοπος ξεκινώντας με πομπή από το Όρος των Ελαιών εισερχόταν στα Ιεροσόλυμα επί «πώλου όνου» περιστοιχιζόμενος από τον κλήρο, ενώ οι πιστοί προπορευόταν κρατώντας κλάδους φοινίκων.

Βυζάντιο

Στους δε Βυζαντινούς χρόνους τελούνταν ο λεγόμενος «περίπατος του Αυτοκράτορα». Η πομπή ξεκινούσε από τα ανάκτορα και ο αυτοκράτορας συμμετείχε ο αυτοκράτορας κρατώντας την εικόνα του Χριστού, πλαισιωμένος από το ιερατείο. Η πομπή κατέληγε στην Αγιά Σοφιά. Της αυτοκρατορικής αυτής πομπής προηγούνταν ο λαμπαδάριος ο οποίος έψελνε «Εξέλθατε έθνη και θεάσασθε σήμερον τον βασιλέα των ουρανών…».

Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Βαλσαμώνα στο τέλος της εορτής αυτής ο μεν Αυτοκράτορας διένειμε ιδιόχειρα βάγια και σταυρούς, ο δε Πατριάρχης κεριά για την Μεγάλη Εβδομάδα.

Ρωσία – Μόσχα

Το βυζαντινό αυτό έθιμο παρέλαβαν και τηρούσαν με ευλάβεια και οι Τσάροι της Ρωσίας τους οποίους ακολουθούσε ο κλήρος ξεκινώντας από το Κρεμλίνο και καταλήγοντας στο Μητροπολιτικό Ναό.

Ελλάδα

Στην Ελλάδα αντ΄ αυτών διατηρείται μόνο η διανομή των βαγιών από τους ιερουργούς των εκκλησιών.

Κατά το Μεσαίωνα στη Δυτική Εκκλησία υπήρξε ένα περίεργο έθιμο όπου μέσα στην εκκλησία περιαγόταν όνος επί του οποίου φερόταν ομοίωμα του Χριστού.

Η Νηστεία της ημέρας

Αναφορικά με τη νηστεία της ημέρας αυτής, υπάρχει μια διαφοροποίηση στο ζήτημα του αν καταλύεται ψάρι ή όχι. Η γνώμη του Θεόδωρου του Στουδίτη είναι ότι την Κυριακή των Βαΐων «τρώγεται ψάρι», επειδή θεωρείται Δεσποτική εορτή. Για τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη μόνο μία ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής τρώγεται ψάρι δηλαδή, την ημέρα του Ευαγγελισμού. Είναι χαρακτηριστική η θέση των Aποστολικών εντολών όταν λένε:, «Μετά από αυτές (δηλαδή τις εορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων), να τηρείται τη νηστεία της Τεσσαρακοστής, η οποία περιλαμβάνει ανάμνηση της ζωής του Κυρίου και της νομοθεσίας. Να κρατιέται αυτή η νηστεία πριν από το Πάσχα, αρχίζοντας από τη Δευτέρα και συμπληρούμενη την Παρασκευή. Μετά από αυτές αφού σταματήσετε τη νηστεία, να αρχίζετε την Αγία εβδομάδα του Πάσχα, νηστεύοντες κατ΄αυτήν όλοι με φόβο…» Είναι ενδεικτικοί οι όροι ΄΄αφού σταματήσετε τη νηστεία΄΄ και ΄΄να αρχίζετε΄΄, οι οποίες δείχνουν ότι μια νηστεία τελειώνει και μία άλλη αρχίζει. Αυτή που τελειώνει είναι η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής και αυτή που αρχίζει είναι η νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας. άρα η εορτή αυτή βρίσκεται ανεξάρτητα ανάμεσα σε δύο νηστείες. Η θέση της λοιπόν δίνει το δικαίωμα να ομιλούν περί καταλύσεως κατ΄αυτήν την ημέρα ψαριού ή ακόμα και αυγού.

Υμνολογία

Η Ελληνορθόδοξη Χριστιανική Υμνολογία, ειδικά για την Κυριακή των Βαΐων, περιλαμβάνει τρία θριαμβικά αναστάσιμα απολυτίκια και ένα κοντάκιο της ημέρας.1ο

Απολυτίκιο Α¨ (Ήχος α΄)

Την κοινήν ανάστασιν προ του σου πάθους πιστούμενος,
εκ νεκρών ήγειρας τον Λάζαρον, Χριστέ ο Θεός
όθεν και ημείς ως οι παίδες, τα της νίκης σύμβολα φέροντες,
σοι τω νικητή του θανάτου βοώμεν. Ωσαννά εν τοις υψίστοις,
ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου

Απολυτίκιο Β΄ (Ήχος δ΄)

Συσταφέντες σοι δια του βαπτίσματος, Χριστέ ο Θεός ημών
της αθανάτου ζωής ηξιώθημεν τη Αναστάσει σου
και ανυμνούντες κράζομεν: Ωσαννά εν τοις υψίστοις,
ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου.

Απολυτίκιο Γ΄ (Ήχος πλάγιος του Β΄)

Μετά κλάδων υμνήσαντες πρότερον
μετά ξύλων συνέλαβον ύστερον
οι αγνώμονες Χριστόν, Ιουδαίοι τον Θεόν.
Ημείς δε πίστει αμεταθέτω,
αεί τιμώντες ως ευεργέτην,
δια παντός βοήσωμεν αυτώ.
Ευλογημένος ει ο ερχόμενος
τον Αδάμ ανακαλέσασθαι.

Κοντάκιο (αυτόμελο)*, (Ήχος πλάγιος του Β΄)

Τω θρόνω εν ουρανώ,
τω πώλω επί της γης
εποχούμενος Χριστέ ο Θεός.
Των αγγέλων την αίνεσιν
και των παίδων ανύμνησιν
προσεδέξω βοώντος σοι,
Ευλογημένος ει ο ερχόμενος,
τον Αδάμ ανακαλέσασθαι.

(*)αυτόμελο = ψάλλεται με δική του μουσικότητα, κατ΄ ίδιο μέλος)

Η Κυριακή των Βαΐων στην πραγματικότητα δεν συναριθμείται στη Μεγάλη Εβδομάδα, δεδομένου ότι κατά τον Χριστιανισμό πρώτη ημέρα της Εβδομάδας είναι η Δευτέρα. Καθιερώθηκε όμως να συναριθμείται λατρευτικά, από το γεγονός ότι στις ορθόδοξες εκκλησίες, κατά τον εσπερινό της Κυριακής αυτής, τελείται η ακολουθία του Νυμφίου, αν και ανάγεται στον όρθρο της Μεγάλης Δευτέρας.

Θράκη – Βαγιοχτυπήματα

Την Κυριακή των Βαΐων στη Θράκη όπως και σε άλλα μέρη της πατρίδας μας συνηθίζονται τα «βαγιοχτυπήματα». Οι γυναίκες χτυπούν με βάγια τις έγκυες για να λευτερωθούν πιο εύκολα . Ο λαός αποδίδει γονιμοποιό δύναμη στα βάγια. Επίσης σε άλλα χωριά της Θράκης τα κορίτσια έκαναν στεφάνια από βάγια, που τους έδινε ο παπάς στην εκκλησία, και τα έριχναν στο ρέμα. Όποιας το στεφάνι έφτανε πρώτο στη ρεματιά φίλευε τις υπόλοιπες στο σπίτι της και διασκέδαζαν με χορό και τραγούδια.

Τήνος – την Κυριακή των Βαίων

Στην Τήνο, τα παιδιά τριγύριζαν στους δρόμους κρατώντας μαζί με το στεφάνι τους την «αργινάρα», μια ξύλινη ή και σιδερένια ροκάνα που τη στριφογύριζαν με δύναμη. Όταν έφταναν στη θάλασσα πετούσαν στο στεφάνι στο νερό.

Λέσβος – Κυριακή των Βαίων

Την Κυριακή των Βαΐων , στη Λέσβο τα παιδιά, μετά την εκκλησία, στόλιζαν ένα δεμάτι από κλαδιά δάφνης με κόκκινα ή πράσινα κομματάκια από ύφασμα, κρεμούσαν κι ένα κουδούνι και καθώς πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι ψάλλοντας και λέγοντας εξορκισμούς για τους ψύλλους και τα ποντίκια, έδιναν και ένα κλαράκι δάφνης στη νοικοκυρά, η οποία τα κερνούσε κάτι.

Αρθρογράφος